Tregtia e lire

Ne gazeten Koha Jone te dates 24 Qershor 2005, eshte botuar nje shkrim nga z. Xhevat Mustafa me titullin "Marreveshje per tregti te lire qe kushtojne shtrenjte." Autori i ketij shkrimi kritikon Partine Socialiste ne pushtet per marreveshjet e tregtise se lire qe ka nenshkruar me vendet e rajonit apo edhe me tej. Sipas z. Mustafa, tregtia e lire qenka shume e demshme per Shqiperine.

Nuk kam ndermend aspak te mbroj qeverine aktuale, por te perpiqesh t'ia ulesh vlerat asaj apo atyre duke kritikuar konceptin e tregtise se lire, per mendimin tim eshte taktike e gabuar. Ka shume gjera te tjera per te cilat mund te kritikohet kjo e ashtuquajtur qeveri, si p.sh. menyra si luhet me parate e popullit (taksat) per te marre perseri pushtetin duke "peruruar" ne 2 muaj para zgjedhjeve me shume rruge e ura e objekte te tjera se c'jane ngritur ne 4 vjet qeverisjeje, duke hequr akcizat e naftes per bujqesine ne prag te zgjedhjeve, etj.

Te mirat apo te keqijat e tregtise se lire kane dhjetra vite qe diskutohen nga ekonimiste e politikane ne bote. Vitet e fundit, shume te rinj e te reja (te cilet me kujtojne ato grupet marksiste-leniniste qe vinin per pushime qyl ne Shqiperi te "sponsorizuar" nga PPSH) dalin rrugeve te Evropes per te protestuar kundra globalizmit "kapitalist" dhe tregtise se lire, te veshur me bluza e jeans te prodhuara ne Indi a Kine... . Cfare me cudit eshte qe, normalisht, krahu i djathte i politikes e mbeshtesin tregtine e lire, ndersa ai i majti e kundershton ate. M'a merr mendja qe autori i shkrimit eshte perpjekur te ndihmoje PD-ne me shkrimin e tij, por te nxjerresh PS-ne si mbeshtetese te tregtise se lire dhe PD-ne si kundershtare, jo vetem qe nuk e ndihmon, por, perkundrazi, i shkakton mjaft dem te djathtes se mirefillte. Shpresoj qe kundershtimi ndaj tregtise se lire te mos jete pjese e platformes se PD-se!

Per te mos u zgjatur me shume, po hyj drejt e ne teme: Tregtia e lire nuk eshte gogoli i ekonomise Shqiptare (apo asaj boterore). Perkundrazi, tregtia e lire eshte thelbi, themeli i kapitalizmit te mirefillte e te suksesshem. Te pengosh tregtine e lire, do te thote te ri-vendosesh politiken izoluese marksiste-leniniste-enveriste "Gjithcka me forcat tona" - dhe ne Shqiptaret jemi deshmitaret me te mire te pasojave te kesaj politike shkaterruese e te deshtuar. Meqenese ne ate shkrim eshte sjelle bujqesia si shembull per argument, nese do duhej te pengonim tregtine e lire, atehere duhet t'a pengojme edhe fermerin nga Lezha te vije te shese produktet e tij bujqesore ne Tirane; Tiranasi, duke shfrytezuar edhe avantazhin qe ka meqe eshte 20 metra me afer diellit, duhet t'a ktheje ballkonin e tij ne katin e 8-te ne nje ferme te vogel! Madje, sipas kesaj logjike, cdo familje duhet te kete fermen e vet e te beje vete gjalpin, djathin, frutat, perimet, grurin, etj. Madje edhe rrobat t'i qepe vete, te dije te prodhoje traktor, te pergatise argetim per familjen, etj. A eshte e mundur kjo gje? Ne epoken e gurit ndoshta po, se me vone edhe parardhesit tane gjuetare, fatmiresisht, mesuan te shkembejne lekura kafshesh me dike qe dinte te prodhonte drithra me mire se ata.

Shkova pak larg me shembujt e mesiperm per te shpjeguar qe tregti jo e lire eshte absurde. Specializimi ne nje profesion dhe tregtia jane baza themelore e kapitalizmit. Nuk e kuptoj pse qenka plotesisht ne rregull nese tregtia behet brenda kufinjeve administrative te Shqiperise, dhe jo matane tyre. Nese do t'ja vinim kufirin tek thana tregtise se lire, i bie qe autori t'a shkruante ate artikull me pene e boje, se deri tani kompjutera apo makina daktilografike nuk prodhohen ne Shqiperi!

Nuk kam ndermend te jap shifra impresionuese eksportesh a importesh, por duke mos dashur t'a le kete shkrim "thate" pa shifra fare, po jap vec nje: $318 miliarde. Ky eshte deficiti tregtar i shtetit me te "varfer" e te "pafuqishem" ne bote: Sh.B.A. Dhe kjo, sigurisht, eshte pasoje e lirimit te tregtise. Por cfare ka bere ky "lirim?" Tashme, p.sh., konsumatoret Amerikane nuk jane te detyruar te zgjedhin makinat e tyre vec ndermjet 3 markave Amerikane te cilat jane me pak cilesore se ato Japoneze. Nese nuk do kishte tregti te lire, Amerikanet do paguanin shume me teper per veshmbathje dhe gjithcka tjeter (ketu ne Amerike cdo paisje shtepjake eshte e prodhuar jashte Amerikes) dhe nuk do kishin kursime per te dhuruar fondacioneve te ndryshme, perfshire atyre qe veprojne ne Shqiperi. Pra, ndonese importohen shume gjera materiale ne Amerike, ekonomia ketu ka evoluar dhe vendin e pare si industri e ze ajo e sherbimeve, te cilat edhe i eksportojne ne vende te tjera.

Tani te kthehemi tek pasojat kaq negative qe paska tregtia e lire ne Shqiperi, sipas artikullit qe po citoj. Nuk e di cfare lloj sondazhesh ka kryer autori kur deklaron qe shumica e biznesmeneve dhe qytetareve jane kundra tregtise se lire. Une nuk kam te dhena statistikore dhe s'kam ndermend te bej sondazhe me probleme emrash, por, nese eshte e vertete qe "shumica e biznesmeneve dhe qytetareve" qenkan kundra tregtise se lire, kjo mund te jete sepse askush nuk u ka shpjeguar atyre te verteten. E verteta eshte qe po, nje pjese e vogel e bizneseve Shqiptare (kryesisht fermeret dhe ata qe prodhojne me 100% lende te pare vendase) do kene ca probleme ne fillim nga tregtia e lire. Jane pikerisht ato probleme te cilat z. Mustafa, me te drejte, i ve ne dukje ne shkrimin e tij. Por cfare nuk ve ne dukje autori eshte arsyeja pse prodhimet bujqesore Maqedonase kane mbushur tregun Shqiptar. Autori i atij shkrimi thote qe kjo eshte "diskriminuese" sepse niveli Shqiptar i prodhimit qenka me i ulet se ai Maqedonas. Me fal po, kush po e ben kete diskriminim? Kush e ka fajin qe Shqiptaret nuk prodhojne dot aq (apo te njejten cilese) si Maqedonasit?

Jam kurjoz te di cili konsumator i zakonshem Shqiptar do te blinte nje pjeshke qe peshon 100 grame, te tharte e qe kushton, bie fjala, 10 leke, vetem pse eshte prodhim Shqiptar dhe do shperfillte nje pjeshke qe peshon 500 grame, te embel, e qe kushton 5 leke por eshte "Made in Macedonia?" Pergjigjen po e le t'a zgjedhin lexuesit.

Duhet te kuptojme qe mbreti i tregut eshte konsumatori: eshte ai qe zgjedh cfare eshte me e mire per te, pjeshka 100-gramshe apo ajo 500-gramshe dhe me e lire. Fermeri qe shet pjeshken inferiore, sigurisht qe s’do kete sukses. Por konsumatori fiton, sepse, ne saje te tregtise se lire, nuk eshte tashme i detyruar te bleje vec nje lloj pjeshke, si ne vitet e fundit te diktatures kur ne cdo dyqan vec nje lloj perimeje kishte: presh.

Thashe me lart qe disa biznese do kene probleme. Duke qene se paga e konsumatorit eshte e njejte, duke pas mundesine te kurseje para nga pjeshkat, konsumatori do te kete tani para te bleje edhe dicka tjeter, p.sh. nje shishe vere te cilen deri tani nuk e perballonte dot. Ne kete menyre, rritet biznesi per prodhuesin/shitesin e veres – apo edhe me mire, krijohet nje biznes i ri.

Si konkluzion, nga tregtia e lire, konsumatori gjithmone del i fituar dhe tregtia e lire sjell zhvillimin e biznesit. Askush nuk e detyron fermerin Shqiptar qe te mos prodhoje pjeshka inferiore! Kapitalizmi ndryshon nga socializmi sepse mbijeton ai qe perpiqet me shume. Nese fermeri sheh qe pjeshket e tij nuk po shiten, atehere do te gjeje menyra qe te prodhoje edhe ai pjeshke edhe me te mira e me te lira se Maqedonaset – ose do filloje te prodhoje dicka qe e ben me te mire e me te lire se Maqedonasi, p.sh. veren. Kapitalizmi skarton dembelet.

Pra tregtia e lire nuk eshte gogoli, perkundrazi, mendoj qe sa me e lire te lihet tregtia, aq me pozitive do te jete per Shqiperine. Cfare e ka demtuar ekonomine Shqiptare jane politikat e cuditshme, burokratike e korruptuese te qeverise ne pushtet gjate ketyre 8 vjeteve te fundit te cilat e kane bere shume te veshtire qe Shqiptaret te hapin biznesin e vet e te konkurojne denjesisht me mallrat qe vijne nga vendet e tjera. Shqiperia eshte kthyer ne nje shtet qe mbahet me paterica: patericat e parave qe dergojne emigrantet, patericat e borxheve apo ndihmat e taksapaguesve te atyre vendeve qe po i bekan dem tregtise tone (qe dikur duhen lare), etj. Per shkak te ketyre pengesave artificiale dhe faktoreve te tjere, Shqiperia nuk eshte e favorshme per investime te huaja sepse gjithcka eshte shtrenjtuar artificialisht. Gjithashtu, komplikimet dhe niveli absurd i taksave si TVSH ia merr frymen bizneseve - pa folur pastaj per korrupsionin qe e shkaterron konkurencen e ndershme.

Shkrimi te cilit i referohem

Cudia Shqiptare e momentit: Balerine ruse

Nje lajm i tipit "show biz" tek gazeta e internetit 24 Ore jep ca detaje per spektaklin Miss Shqiperia qe sapo qenka zhvilluar ne Shqiperi. Faktin qe koreografja e spektaklit paska qene nje ruse, arrita t'a pertyp, megjithese nuk e dija qe Shqiperia paska krize koreografesh. Por faktin qe edhe kercimtaret qenkan ruse, kete nuk e pertypkam dot! Kjo per faktin se ne mburremi (me te drejte) per kercimtaret Shqiptare qe po korrin suksese ne vende te ndryshme - dhe tani paskemi ngel keq per kercimtare qe t'i importojme nga Rusia?!

Lajmi tek 24 Ore

Dhoma Amerikane e Tregtise dhe politika Shqiptare

Dy gazeta Shqiptare botonin sot nje lajm qe Dhoma Amerikane e Tregtise i paska bere para ca kohesh ftese zoterinjve Nano dhe Berisha nje ftese per debat te hapur. Madje nje nga keto gazeta ka marre mundimin te beje germime edhe rreth familjes apo lidhjeve familjare te personit qe ka bere kete ftese - e cuditshme cfare efekti te gjate ka krijuar Sigurimi ne Shqiperi!

Pergjithesisht, e kuptoj qe dhomat e tregtise jane te interesuara ne fushatat elektorale sepse, duke qene qe mbrojne interesat e antareve te tyre (kompanite e ndryshme), ndryshimet e qeverive jane te rendesishme sepse ndikojne ne ligjet e ndryshme ekonomike. Madje, gjithmone duke iu referuar ketyre gazetave, duket qe DhAT eshte ne rruge te "drejte" pasi ka kerkuar qe ky debat te jete per ceshtjet ekonomike.

Por, jane dy gjera qe nuk arrij t'i kuptoj qarte:

1. Berisha dhe Nano nuk po kandidojne per President (si ne Sh.B.A. apo shtete te tjera ku presidenti zgjidhet me vota te drejtperdrejta), gjithashtu ata te dy nuk kandidojne per deputete te Kuvendit Popullor ne te njejten zone. Pra pse duhen ftuar ata te dy ne debat ne prag te zgjedhjeve?
2. Nese kjo gje do organizohej nga Dhoma e Tregtise se Shqiperise (qe nuk e di a ekziston apo jo, se me e degjuara deri tani eshte Dhoma e Tregtise se Tiranes), do ishte gjysem e kuptueshme. Po s'e kuptoj c'pune ka Dhoma Amerikane e Tregtise?! Gjate 3 fushatave elektorale qe kam qene prezent ne Sh.B.A., s'me kujtohet qe nje dhome tregtie e nje shteti tjeter (p.sh. Laos) te kete organizuar debate te tilla. Keshtu qe s'e kuptoj sep DhAT po i fut hundet ne politiken Shqiptare - dhe le te mos harrojme qe, sipas statistikave nga institucionet Shqiptare, investimet nga kompanite amerikane nuk jane aspak nder me te medhate ne Shqiperi.
   

Kujt i sherben debati Nano-Berisha

Miku im Nevrus Nazarko (drejtor i tatimeve per qytetin e Hamtramck ne Michigan) botoi kete shkrim ne gazeten Koha Jone. Jam plotesisht dakort me te dhe ky eshte nje paradoks tjeter i Shqiperise. Se shpejti do filloj nje "cikel" me paradokset Shqiptare, sic i shoh une.

Shkrimi ne gazeten Koha Jone

Paaftesia apo dembelizmi i qeveritareve

Lajmet nga Tirana sa vijne e behen me te cuditshme. Sot ne gazeten Koha Jone lexova dicka qe qe me beri te qesh sepse, pavaresisht se Ministri e ka derguar ate lajm per te shitur mend apo per te treguar per punen "e madhe" qe po ben, ne fakt tregon dicka tjeter - ose te pakten keshtu e shoh une personalisht.

Lajmi tregon se si Ministri i Financave Arben Malaj, i ka kerkuar Drejtorit per Evropen Juglindore te DFID, Martin Dinham, ndihme per te hartuar buxhetin. Le t'i marrim me rradhe gabimet e nje takimi apo nje lajmi te tille, ne kendveshtrimin tim:

1. Ne me pak se 1 muaj ne Shqiperi zhvillohen zgjedhjet parlamentare. Gjasat (dhe shpresat!) jane qe qeveria e sotme, simbol dhe etalon i korrupsionit, do te zevendesohet. Pra, cfare buxheti duhet te krijojne ministrat e sotem? Buxhet nje-mujor?! Pse duhet te shpenzohet kohe dhe burime njerezore e financiare duke bere buxhete nderkohe qe dikush tjeter do i beje keto gjera perseri pas nje muaji?
2. Po mbushen 15 vjet nga ndryshimi i sistemit politik. Ky minister eshte pjese e qeverise Shqiptare qysh ne 1997 (8 vjet) dhe ende nuk di si te bej buxhetin?! Kjo po me ngaterron disi, sepse mendova qe detyra kryesore e Ministrit te Financave eshte te beje buxhetin e qeverise. Atehere, nese ai nuk eshte ne gjendje te beje dicka te tille, te beje punen per te cilen paguhet, si ka mundesi qe ka ngrohur ate karrike per 8 vjet? Ne mos gabohem, ky Minister i (c)nderuar na fryhet edhe me titujt me te larte shkencore (Asistent Profesor dhe Doktor) por prape nuk di te beje nje buxhet?!
   
3. Hipoteza tjeter e imja eshte ndoshta di te beje buxhetin por arsyeja qe ia kerkon kete gje Evropjaneve eshte dembelizmi. Ne fakt, mire e ka, pse duhet te harxhoje ai kohen e tij duke bere punen per te cilen e paguajne taksapaguesit Shqiptare kur kete gje mund t'a bejne Evropjanet? Nderkohe, Ministri yne me grada shkencore, mund te merret me gjera te tjera shume me te rendesishme, si p.sh. te konsultoje privatisht (ne orar te punes shteterore, sigurisht) ndonje kompani piramidale... .

Kur do marrin fund hipokrizira e paradokse te tilla ne Shqiperi?

Lajmi te Koha Jone

Arvanitasit e harruar

Sot nuk arrita te bej leximin e zakonshem te gazetave Shqiptare ne mengjes duke shoqeruar kafen, por tani, teksa po lexoja Koha Jone, me beri pershtypje nje interviste me Arbereshin e shquar z. Antonio Bellusci. Duke mos u nisur aspak nga perfitime personale (sic e kemi bere zakon ne tashme...), ai ka bere nje pune jashtezakonisht te madhe duke mbledhur informacion mbi Arbereshet dhe Arvanitasit - minoriteti i shtypur Shqiptar ne Greqine "demokratike."

Cfare me shkakton dhimbje eshte fakti qe, sipas tij, qeveria apo institucionet Shqiptare (ekziston me Akademia e Shkencave?) nuk e kan ndihmuar fare, nderkohe qe jane gjetur te gatshem institucionet e Kosoves, pavaresisht se kane me pak burime financiare se Shqiperia. Ne fakt, nuk cuditem shume. Duke patur parasysh qe qeveria e Shqiperise udhehiqet nga nje grekofil, nuk ka sesi ata te ndihmojne per projekte te tilla. Plus qe, nese nuk ka ndonje perfitim ekonomik per ta, eshte e kote te lodhesh gojen. Sa keq!

Artikulli tek Koha Jone

AlbTelekom sold for peanuts

A couple of weeks ago, a Turkish company called "Turk Telekom & Celik Energy" was the only - and winning - bidder for 76% of Albania's state-owned landline communications monopoly "AlbTelekom." I don't know much about the buyer, except for the fact that they were the only bidders, despite claims by one of the most corrupted Ministers of the Albanian government that several companies, including a US-based one and Samsung were contenders in this "bidding" process. These companies were contacted by Mr. Gary Kokalari, a financial analyst with Merrill Lynch in New York and they denied they had expressed any interest in AlbTelekom. The fact that there was only one bidder, certainly proves Mr. "Bananas" Minister was lying out of his ass just to make people think of how hard the gov't is working as elections get closer. The whole "bidding" process is a book on its own, worthy for Sir Arthur Conan Doyle so I'm not going to get into that right now. Before I go any further, allow me to tell you that I have nothing against privatizing government-owned entities. As a matter of fact, I'm very much against governments owning anything and would like to see their role in the economy to be reduced as much as possible.

What struck me though was a short, not-important looking news, tucked away among other more important news (e.g. which one is the true logo of Gallup International) in one of the largest Albanian dailies. It mentions that Celik Energy has a certain deadline to start operating Eagle Mobile. What? Wait a second, I don't remember any mentioning during the fanfare of putting AlbTelekom up for sale of any "buy one, get one free" deal!

I don't have much info on AlbTelekom so I don't know its true value. I would like to believe that the Albanian people (well, the government, or who knows which corrupted individual there) got a good price for their investment (afterall, AlbTelekom was built with their taxes and fees, etc.). But $120 million, even if it's for "only" 76% of the one and only fixed line telephone company, sounds suspiciously low for such a monopoly, especially since there are no laws or regulations, as far as I am aware, which will regulate what AlbTelekom can and cannot charge it's customers. And the icing on the cake is that Albania's fixed line telecom industry is not liberalized, so Celik Energy will be able to have the cake and eat it too! Just imagine the money-making possibilities... .

Getting back to my main concern for this writing that is making me believe this was a very shady deal: why wasn't mentioned the fact that this "package" included the license for Eagle Mobile, Albania's third mobile phone operator? Based on this fact, the price that Celik Energy paid for AlbTelekom is diluted to peanuts and is not what the corrupted bureaucrats boasted.

I will not claim I have any insider info or any coffeshop gossip but let's review some publicly published facts: In 2000, six-seventh of the shares of AMC (Albanian Mobile Communications: the very first company licensed and built in Albania by AlbTelekom) were purchased by Greece's Cosmote for $85.6 million. One year later, Vodafone's Greek subsidiary (yes, the Greeks did strike gold in Albania during Nano's reign) bought the second license for $38 million.

Since there were no details given about Eagle Mobile, I do not know whether it involves just the license or infrastructure as well. Let's take the best-case scenario (to make the filthy government scums look a little better) and assume that it's only a license. So, taking Vodafone's price as a benchmark (because I don't know the true value of that license and I'm not willing to speculate on that now) and adjusting it up for inflation only (again, best-case scenario), we end up with a license price of around $42 million. Subtracting that from $120 that Celik Energy paid, and AlbTelekom's price, Albania's one and only fixed line phone monopoly, dilutes to a pathetic $72 million! A median case scenario, taking Vodafone's purchasing price of AMC and adjusting for inflation ($95 million) makes AlbTelekom worth only $25 million! I guess it will take Celik Energy a year or so to recoup their investment!

I haven't been able to find any info so far regarding terms and conditions of AlbTelekom's sale. Therefore, I don't know if Celik Energy is buying just the technical infrastructure or the real estate and land of AlbTelekom as well. So far I've assumed that they're buying just the former. The worse case scenario builds up on the previous two assumtions: take those numbers (either $42 or $25) and substract the value of real estate and land. Taking into consideration the sky-rocketing value of real estate in Albania (especially in Tirana), it is very easy to come to conclusion that Celik Energy is buying AlbTelekom for free as the sum of what they paid will be a negative one! This means that, if they want to, they can just turn around and make millions of dollars the very next day simply by selling all this real estate that didn't cost them anything!

I'm curious to know how did the Albanian bureaucrats deceive everyone with this scam? It's even more interesting that the infamous IMF even gave its seal of approval (according to some Albanian newspapers) to this heist! If it's true that IMF approved this deal and if I am able to prove the above scam, I will do anything in my power to make sure the IMF person responsible of giving his/her permission will face consequences.

I'm also curious to know how many of PM Nano's leisure trips to Turkey (including his lasik surgery) were "hosted" (read: paid in full) by Celik Energy or any of its affiliates... .